Pamięci Żołnierzy strażnicy WOP Jasiel (ZDJĘCIA)

Jasiel to nieistniejąca obecnie wieś łemkowska, położona w dolinie górnej Jasiołki, której teren objął rezerwat “Źródliska Jasiołki”, będący częścią Jaśliskiego Parku Krajobrazowego. Dawna wieś, do 2016 roku administracyjnie położona była w gm. Komańcza (powiat sanocki), ale od 1 stycznia 2017 roku przeszła w obręb gminy Jaśliska (pow. krośnieński).

Nazwa miejscowości pochodzi najprawdopodobniej od czystej, jasnej wody, podobnie jak i miejscowość w której Jasiołka wpada do Wisłoki – Jasło. W obu przypadkach nazwę rzeki (Jasiel, Jasioł) przeniesiono na nazwę miejscowości. Zabudowania dawnej wsi ciągnęły się od okolic obecnych stawów przeciwpożarowych, gdzie stoi żeliwny krzyż na piaskowcowym cokole i ciągnęły się w kierunku południowym w górę doliny Jasiołki. Gdy ustały działania II wojny i kraj powoli podnosił się ze zniszczeń, na tym terenie można powiedzieć, że wojna trwała nadal, ale nie z Niemcami lecz z oddziałami partyzanckimi Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA), zwanych potocznie banderowcami od nazwiska jednego z przywódców – Stepana Bandery. A wyrazem tego były wydarzenia z 1946 roku, kiedy to wobec zagrożenia ze strony UPA, załoga utworzonej w 1945 roku placówki WOP w Jasielu miała za zadanie wycofać się do Komańczy, dostając wsparcie ok. 70 osobowego oddziału z innych palcówek, który przyszedł tu od strony Moszczańca. Gdy rankiem 20 marca rozpoczęła się ewakuacja, główna kolumna marszowa została zaatakowana przez połączone sotnie UPA (odpowiednik kompani) “Didyka”, “Chrina” i Myrona” w sile ok. 500 upowców (choć niektóre opracowania podają większą liczbę). Po kilkugodzinnej i nierównej walce na terenie wsi, polski oddział wobec przeważającej siły przeciwnika i wykończeniu amunicji musiał się poddać. W bezpośredniej walce zginęło co najmniej kilku żołnierzy, część była ranna, jednej osobie udało się uciec, a innej po walce przeczekać odejście banderowców i dotrzeć do Zagórza. Do niewoli dostało się około 90 żołnierzy, którzy zostali poprowadzeni najpierw do Moszczańca (tu wstępnie ich przesłuchano i dokonano selekcji), a następnie odprowadzono do Wisłoka Górnego. W następnych dniach część pojmanych żołnierzy zostało rozstrzelanych strzałem w tył głowy, w lesie nad Wisłokiem, na stokach góry Berdo (646 m) lub jak podaje W. Krukar w Magurach ’89 na stokach Jeleniej Góry (obie góry położone są w bliskiej odległości od siebie między Wisłokiem a Darowem). Z miejsca kaźni udało się uciec szeregowemu Pawłowi Sudnikowi, który zdołał dojść do Woli Jaworowej, po drugiej stronie pasma Bukowicy. Dzięki niemu wiemy dziś o tym miejscu, skąd rozstrzelanych wtenczas 36 żołnierzy ekshumowano i przeniesiono na cmentarz w Zagórzu. Część jeńców została wypuszczona przez banderowców, niemniej jednak problem w tym, że o części osób do dziś nic nie wiadomo co się z nimi stało.

Po tym powojennym dramacie WOP-istów mieszkańcy Jasiela – przed wojną żyło tu około 370 osób wyznania greckokatolickiego – długo nie nacieszyli się spokojem. Nie dotrwali w swej wsi nawet do akcji “Wisła”, ale zostali wysiedleni w ramach umowy o dobrowolnej wymianie ludności zawartej pomiędzy powstałym jeszcze w czasie wojny pod polityczną kontrolą Stalina Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego (PKWN), a Ukraińską SRR. Po tym fakcie dolina opustoszała, a przyroda z czasem zaczęła odbierać sobie to, co niegdyś człowiek jej zabrał. Później gospodarowało tu Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR), które z czasem upadło, a terenem znów zaczęła rządzić przyroda. Z czasem utworzono tu rezerwat “Źródliska Jasiołki”. Na południowym skraju Jasiela powstało upamiętnione miejsce kaźni jeńców. Autorem projektu monumentu w Jasielu był Stanisław Bik. Aktu odsłonięcia monumentu w Jasielu dokonali podczas uroczystości 17 czerwca 1985, połączonej z rocznicą 40-lecia WOP, wiceminister spraw wewnętrznych gen. dyw.Lucjan Czubiński, oraz weteran walk WOP kpt. w st. spocz. Witold Maczek, zaś wówczas Koło nr 5 Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych otrzymało akt nadania imienia „Bohaterów Strażnicy WOP w Jasielu”.

I właśnie w tym miejscu 10 czerwca 2021 roku odbyła się uroczystość z okazji rocznicy powstania Wojsk Ochrony Pogranicza , upamiętnienia 75 rocznicy pomordowanych żołnierzy Strażnicy WOP Jasiel i uczczenia kurierów beskidzkich ZWZ i AK.

Obchody 75 rocznicy uroczystości , połączone z 40-leciem powstania Związku, zaszczycili swoją obecnością:

– Poseł na Sejm RP Pan Wiesław BUŻ
– Poseł na Sejm RP Pan Piotr URUSKI – reprezentowała asystentka Posła
– Z-ca Burmistrza Sanoka Pan Artur KONDRAT
– Naczelnik Promocji Starostwa Powiatu Sanockiego Pan Piotr MAZUR
– Wójt Gminy Zarszyn Pani Magdalena GAJEWSKA
– Przewodniczący Rady Gminy Jaśliska Pan Dariusz PUCHALIK
– Skarbnik Urzędu Gminy Jaśliska Pani Wiesława HANUS
– Proboszcz Parafii Jaśliska Ks. Jacek ZARZYCZNY
– Dyrektor RDLP w Krośnie – Pan Marek MARECKI
– Zca Nadleśniczego Nadleśnictwa Rymanów Pan Łukasz MICHALAK
– Komendant Placówki SG w Sanoku ppłk. SG Paweł LUBIEŃSKI
– Komendant WKU Sanok ppłk. Dariusz BRZEŻAWSKI
– Dca bat.WOT w Sanoku ppłk. Grzegorz GRZEGORZEWSKI
– Komendant Miejski Policji w Krośnie insp. Leszek BURYŁA
– Komendant Powiatowy Policji w Sanoku podinsp. Krzysztof ŁOPUSZAŃSKI
– Komendant Miejski PSP w Krośnie st.bryg. Zbigniew NOWAK
– Z-ca komendanta Powiatowego PSP w Sanoku mł.bryg. Florian SEMENOWICZ
– Prezes Stowarzyszenia Tradycji LWP w Sanoku Pan Edmund HADUCH
– Prezes Koła ZKRPiBWP w Sanoku Pani Anna DARABASZ
– Prezes Podkarpackiego Związku Weteranów i Rezerwistów WP w Sanoku Pan Krzysztof JUSZCZYK
– Prezes Koła Związku Inwalidów Wojennych w Sanoku por. Zdzisław FUTYMA
– Prezes Zarządu Powiatowego LOK w Brzozowie Pan Ryszard PROROK
– Członek Rady Wojewódzkiej SLD w Rzeszowie Pan Jerzy FILIPEK
– Dyrektor Zespołu Szkół w Jaśliskach Pani Katarzyna DUBIS
– Dyrektor GOK w Jaśliskach Pani Alicja MAJDOSZ

Związek Żołnierzy Wojska Polskiego reprezentowali: Prezes ZW ZŻWP w Rzeszowie,członek ZG ZŻWP w Warszawie płk w st. spocz. Józef MROCZKA, prezes ZR ZŻWP w Sanoku płk w st.spocz .Marek BORKOWSKI, prezes Sanockiego Koła ZZWP ppłk. w st.spocz. Andrzej ISKROWICZ, prezes Koła ZŻWP w Lesku por.rez. Kazimierz ADAMIAK wraz z licznie przybyłymi członkami kół.

Przybyłych na uroczystość powitał współgospodarz – prezes BZR płk Marek BORKOWSKI , a całość uroczystości prowadził – zgodnie z Ceremoniałem Wojskowym ppłk w st. spocz. Andrzej Iskrowicz i Pan Kazimierz CETNARSKI – dca klas mundurowych Zespołu Szkół Publicznych w Rymanowie.

W uroczystości wzięli udział kombatanci i weterani wojskowi, samorządowcy, leśnicy, harcerze, młodzież szkolna z Jaślisk, klasy mundurowe z Zespołu Szkól Publicznych z Rymanowa, przedstawiciele społeczeństwa Ziemi Sanockiej i Krośnieńskiej.

W drodze do Jasiela uczestnicy z Sanoka zatrzymali się w Zagórzu, aby na tamtejszym cmentarzu złożyć kwiaty i oddać hołd złożonym w zbiorowej mogile poległym i pomordowanym wopistom tragicznych wydarzeń 1946 roku.

Uroczystość patriotyczna została połączona z 40 rocznicą powstania naszego Związku, obchodzonego przez Zarząd Rejonowy, Koło Nr 5 ZŻWP w Sanoku noszące imię „Bohaterów Strażnicy WOP Jasiel” oraz uczestniczące delegacje kół terenowych Związku na terenie działania Bieszczadzkiego Zarządu Rejonowego ZŻWP w Sanoku.

Po wprowadzeniu pocztów sztandarowych oraz odśpiewaniu Mazurka Dąbrowskiego minutą ciszy uczczono pamięć poległych i pomordowanych żołnierzy WOP oraz zmarłego w tym roku gen. bryg. Januarego KOMAŃSKIEGO – członka naszego Związku, uczestnika corocznych uroczystości patriotycznych w Jasielu.

Po wyczerpującym przedstawieniu historii tamtych tragicznych wydarzeń przez Panią Alicję MAJDOSZ osoby szczególnie zasłużone dla upamiętnienia miejsc pamięci walk i męczeństwa , współpracujące ze środowiskiem kombatanckim i żołnierskim oraz wspierające działalność statutową na przestrzeni 40 lat istnienia Związku Żołnierzy Wojska Polskiego, a także wyróżniające się w codziennej działalności związkowej i społecznej zostały wyróżnione medalami i odznaczeniami związkowymi. Z rąk członka Zarządu Głównego płk w st.spocz. Józefa MROCZKI oraz Prezesa Bieszczadzkiego Zarządu Rejonowego płk w st.spocz. Marka BORKOWSKIEGO Certyfikat WPISU DO HONOROWEJ KSIĘGI ZASŁUŻONYCH DLA ZŻWP otrzymał ppłk. w st.spocz, Andrzej ISKROWICZ.

Złotym Krzyżem Związku z Gwiazdą zostali wyróżnieni leśnicy: Pani Maria SZKUTNIK /emerytowana zca Nadleśniczego Nadleśnictwa Rymanów/ oraz Pan Paweł PANAŚ, nadleśniczy Nadleśnictwa Rymanów.

Złote Krzyże ZŻWP otrzymali: Pan Adam DAŃCZAK/wójt Gminy Jaśliska/ Panowie Paweł GRODZIŃSKI, Jerzy KMIETOWICZ oraz Edward ORŁOWSKI/leśnicy/. Srebrnym Krzyżem ZŻWP wyróżniony został mjr w st.spocz. Wiesław CIEŚLAK, a brązowe Krzyże ZŻWP wręczono por.rez. Kazimierzowi ADAMIAKOWI oraz leśnikowi Maciejowi GRODZIŃSKIEMU. Srebrnym medalem „Za Wybitne Zasługi dla ZŻWP” zostali wyróżnieni Panowie: Łukasz MICHALAK i Lesław PENAR, a brązowym medalem „Za Wybitne zasługi dla ZŻWP’ – st.chor. sztab. Zdzisław DYJETA i Pan Piotr RÓŻOWICZ. Złote medale 40 lecia ZŻWP z rąk płk J.Mroczki i M. Borkowskiego otrzymali: Pani Alicja BIELEŃ, Pani Katarzyna DUBIS, Pan Dariusz BIŁAS, Pan Jan BIENIEK, Pan Andrzej KUŁAK, Pan Jerzy MILISZEWSKI, mjr w st.spocz. Ryszard PAWLAK, st.chor.sztab.w st.spocz. Mieczysław PRZYSTASZ, por.rez. Wojciech PETRYK, Pan Szczepan WOŁK.

Zarząd Wojewódzki Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego w Sanoku wyróżnił:

– Medalem Okolicznościowym 100 rocznicy przybycia do Sanoka 2 Pułku Strzelców Podhalańskich Pana Kowalczyk Józef, Wachel Tomasz,
– Krzyżem 100 lecia odzyskania niepodległości Antoniszczak Krzysztof, Nadolany Mirosław, Leonard Robert, Konieczny Kazimierz, Kędra Czesław, Warchoł Jan,
– Krzyżem Pamiątkowym 75 lecia forsowania Nysy Łużyckiej przez 2 Armię WP mł. chor. SG Edward Sieczkowski
– Pamiątkową Ciupagą 2 Pułku Strzelców Podhalańskich , mł. chor. SG Edward Sieczkowski, Tomasz Sieczkowski,
– Złotym medalem pamiątkowym 50 rocznicy śmierci generała broni Władysława Andersa, Juszczyk Krzysztof, Adam Sieczkowski.

Istotnym dla patriotycznego wychowania i jakże podniosłym momentem uroczystości był występ słowno –muzyczny młodzieży szkolnej z Zespołu Szkół w Jaśliskach, po którym uczestniczące delegacje złożyły przy pomniku wiązanki kwiatów i zapaliły znicze. Następnie wszyscy uczestnicy przemaszerowali pod obelisk poświęcony pamięci Beskidzkim Kurierom ZWZ/AK , gdzie – po krótkim rysie historycznym – również delegacje złożyły wiązanki kwiatów i zapalono znicze.

Organizatorzy uroczystości: Starosta Powiatu Krośnieńskiego, Starosta Powiatu Sanockiego, Wójt Gminy Jaśliska, Bieszczadzki Zarząd Rejonowy ZŻWP i Koło Nr 5 Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w Sanoku, oraz Nadleśnictwo Rymanów przy wydatnej i nieocenionej pomocy członkiń GOK z Jaślisk zapewniły uczestnikom ciepły posiłek i zimne napoje , a wspomnienia przeciągnęły się do późnych godzin popołudniowych.

Był to pierwszy etap obchodów Święta naszego Związku. Ponieważ pandemia uniemożliwiła spotkania w szerokim gronie, kolejnym punktem obchodów będzie organizacja zawodów strzeleckich o Puchar Prezesa BZR w miesiącu wrześniu, kolejno spotkania w kołach terenowych z udziałem zaproszonych gości, a ostatni etap 40-lecia powstania  Związku będzie miał miejsce w czasie Rejonowego Zjazdu Delegatów w miesiącu listopad-grudzień.

materiały nadesłane